Cirusi ili agrumi
Biljke iz roda citrusa (lat. citrus) su najčešće grmovi, ili niska zimzelena
stabla, poznati i pod nazivom agrumi. Ovaj rod vrlo je važan zbog hranjivih
i ljekovitih plodova koji se jedu svježi ili prerađuju u sokove, marmelade
ili se koriste kao začini i aromatični dodaci jelima.
Cvjetovi su jednostruki ili u obliku cvata obično vrlo izražajnog mirisa.
Citrusi potiču iz tropskih krajeva jugoistočne Azije, a pronađeni su zapisi koji pokazuju da su su bile uzgajane čak prije 4000 godina pne.
Postoji preko 1600 različitih sorti i vrsta citrusa, a najpoznatiji su limun, limeta narandža, klementina, mandarina i grejpfrut. Citrusi su danas najviše uzgajano voće na svijetu, ispred banana i stonog grožđa. Na prvom mjestu su narandže sa više od 60% ukupne proizvodnje.
Bogatstvo citrusa
Bogati vitaminima a siromašni kalorijama
Svi agrumi obiluju bioaktivnim sastojcima: flavonoidima, karotenoidima, sterolima, limonoidima, vitaminom C itd. Upravo ovi sastojci odgovorne za ljekovita i preventivno antikancerogeno svojstvo citrusa.Flavonoidi ili bioflavonoidi (lat. flavus = žuto) su prirodni sastojci bilajaka i prvobitno su nazivani vitaminom P (što je kasnije odbačeno). Postoje brojne studije o njihovom blagotvornom učinku na organizam, ali još uvijek nisu u potpunosti verifikovana i prihvaćena. Studije pokazuju da flavanoni citrusa poboljšavaju funkcije krvnih žila i smanjuju upale, a indirektno i smanjuju i rizik od moždanog udara.
Plodovi roda Citrus takođe imaju intenzivan miris zbog flavonoida i limonoida, koji su zapravo terpeni. Tarpeni su organski spojevi za koje se pretpostavlja da imaju pozitivne učinke na zdravljei pomažu u borbi protiv bakterija, upala, stresa i gljivica i stresnog okoliša. Tarpeni se između ostalog nalaze i u kanabisu, koji je preporučen i kao lijekovito sredstvo kod nekih bolest, ali to je druga tema.
Uz obilje organskih kiselina, beta karotena, pektina, terpena, kalcijevog oksalata, citrata te malu energetsku vrijednost citrusi se koriste kod regulacije težine i u različitim dijetama. 100 gr. narandže ima 48cal , limun 43, nektarina 50 kcal.
Citrusi sadrže limunsku kiselinu i velike količine vitamina C.
Dejstvo limunske kisaline je uglavnom pozitivno. Limunska kisalina je normalan sastojak ljudske krvi i urina (mokraće). Njene soli su citrati. Međutim u nekim slučajevima kod problema sa probavom i kod prekomjerne upotreba limunska kisalina može izazvati i neke probleme (dentalna eroziju ako imate problema sa regulacijom ph vrijednosti u usnoj šupljini ili Gastroezofagealni refluks ako imate problema sa želudačnim čirom).
Citruse hvali a paprike pogotovo
Citrusi obiluju vitaminom C. Međutim jendna od zabluda vezanih za vitamin C jest da njega najviše ima u limunu i naranči. Ustvari u paprici se nalazi skoro duplo više vitamina C nego u agrumima. Količina vitamina C u paprici zavisi od sorte, poneblja i sezone (kao i kod bilo kog voća i povrća uostalom) ali prosječno količina vitamina C u jednoj paprici iznosi oko 110 mg, a u slučaju ljutih paprika (faferona) čak i više od 250 mg na 100 g svježih zelenih faferona (sušeni i kisali imaju niži procenat).Više C vitamina nego u limunu naći ćete i u nekim drugim namirnicama (pogledaj topik vitamini i potraži dio o C vitaminu).
Ove činjenice ne umanjuju vrijednost citrusa, oni su izuzetno zdravo i korisno voće.
Kako konzumirati citruse?
Najbolji zdravstveni efekti pri konzumaciji citrusa postižu se konzumacijom cijelih citrusa ili svježe iscjeđenih sokova ili smutija. Preporuka je da se kao začini citrusi jedu svježi. Po nekim izvorima bolji efekti se postižu ukoliko se citrusi kombinuju sa medom.
Korišćenje termičke obrade a pogotovo komercijalno obrađeni sokovi nemaju
toliko antioksidansa a najčešćeo sadrže previše šećera.
Namirnice bogate vitaminom C i beta karotenom (a svi citrusi su takva namirnice) dokazano pomažu saniranju upala koje se javljaju kod reumatoidnog artritisa.
Limun i limeta
Plod limuna sadrži od 40 do 50% soka. Boja soka je žuta do blijedo zelena, a ukus kiseo. Sadrži do 8% limunske kiseline, manje količine drugih organskih kiselina, oko 3% šećera i puno vitamina, prije svega C-vitamin. Prosječno u 100 g limuna nalazi oko 50 mg vitamina C.100 grama limuna ima samo 29 kcal, jer ne sadrži mnogo šećera. Njegova energetska vrijednost je jedna od najmanjih među ostalim citrusnim voćem. 100 grama limuna ima oko 3 grama vlakana što zadovoljava oko 7% RDA preporuke za vlakna na dnevnom unosu. Limun pripada grupi voća sa izrazito niskim glikemijskim indeksom.
Limun je odličan izvor vitamina C, i zadovoljava preko 85% RDA dnevne potreba vitamina C (vidi).
Medicinska svojstva limuna su u potpunosti prisutna samo u zrelim, ali ne i prezrelim plodovima.
Za razliku od dugih citrusa, limunovo drvo cvjeta i daje plodove tokom cijele godine. Zbog svoje kiselosti, u kulinarstvu se uglavnom koristi kao začin. Limun je prirodni, antiseptik i antioksidans. Sprečava gripu, prehladu i mnoge vrste infekcija, a takođe štiti od stresa i depresije. Za obogaćivanje arome jela upotrebljava se kora i meki dijelovi ploda limuna. Kora ploda sadrži glikozide, eterična ulja, hesperidin koji jelima daju vrlo svojstven miris i uukus.
Limeta je prepoznatljiva po intenzivno zelenoj kori i svijetlozelenoj pulpi. Po nutritivnom sastavu i ukusu dosta je slična limunu. Ima manje “oštar” ukus od limuna, ali i specifičnu aromu koja je odlična za spravljanje napitaka i preljeva za voćne salate. Limeta snažno djeluje protiv štetnih mikroba, pospješuje probavu i olakšava mršavljenje. Da li ste znali o istorisjkoj važnosti koju je limeta imala za mornare? Naime, korišćena je na brodovima kao prevencija od bolesti skorbut, bolesti koja nastaje usled nedostatka vitamina C. Limeta može da se čuva na sobnoj temperatuir ili u frižideru do 3 nedelje.
Narandža mandarina i klementina
Postoji nekoliko vrsta narandže: kisela narandža, narandža valencija, crvena narandža, Bergamot narandža, Jaffa…
Sve sorte i vrste imaju slična nutritivna i ljekovita svojstva. U nutritivnom smislu narandža obiluje vitaminom C i mnoštvom fitohemikalija (po nekim studijama narandža ima više od 170 fitohemikalija).
Moraju se pažljivo čuvati jer su osetljive na pritisak, a načinjanje kore dovodi do kvarenja. Kod narandže je, inače, sve korisno – kora, plod i cvijet, pa je i u konzumiranju široko zastupljena.
Mandarina je po svom sastavu vrlo slična narandži. U 100 g mandarine ima 30 mg vitamina C (narandža na istu količinu ima 50 mg C vitamina), a tu su i vitamini B skupine, minerali kalcij, magnezij, cink, pa čak i 160 mg kalija, koji je, između ostalog, zaslužan za dobar rad srca.
Klementina je nastala ukrštanjem narandže i mandarine. Prepoznatljiva je i po prijatnom specifičnom mirisu i aromi. Kao i ostali citrusi, klementina je odličan izvor vitamina C, flavonoida i vlakana, a preporučuje se kao odlično prirodno sredstvo protiv celulita
Grejpfut, crveni i žuti borac protiv artritisa
Postoji desetak vrsta grejpruta a najpoznatiji su crveni i žuti.
Sve vrste sadrže puno šećera i nešto biljnih vlakana, a skroba ima samo u
tragovima. Grejpfrut (ili samo grejp) se jede oljušten i iseckan na manje
parčiće. Zbog gorkog ukusa može da mu se doda nešto malo šećera, ili bolje
meda. Preporuka je da se zaslađivanje izbjegava i da se jede u kombinaciji
sa drugim voćem ili da se imiksa u smuti sa npr. narandžama i bananama. Može
da se koristi i u voćnim salatama. Crveni grejpfrut sadrži više
antioksidanasa (naročito vitamina A) od žutog grejpfruta.
Grejpfrut sadrži salicilnu kiselinu koja pomaže u razgradnji neorganskog kalcijuma. Neorganski kalcij se taloži u hrskavici zglobova, što može dovesti do artritisa. Salicilna kiselina, koju sadrži grejp, funkcioniše kao moćan antiseptik protiv bakterijskih i gljivičnih infekcija. Oboljeli od artritisa se preporučuje da sem soka od grejpruta konzumiraju i jabukovo sirće.
Oprez: Bolesnici koji se pripraju za režim detoksikacije ili koriste neke lijekove za jetru mogu imati problema pri jer on grejpfrut može da blokira djelovanje nekih enzima.
Više o samoj reumi saznaj na sajtu Živjeti sa reumom
