Reuma i hrana

Heljda žitarica, povrće ili voćka?

Heljdu često svrstavaju u žitarice iako je, botanički gledano, ona zeljasto povrće. Zbog hranljivih samljevenih sjemenki (heljdino brašno) svrstava se među žitarice (naročito u kulinarstvu), a neki je svrstavaju čak i među voćke (zbog voćne sjemenke).
I latinski naziv heljde nije jedinstven, tako da se naziva Fagopyrum esculentum, F. cymosum, F. tataricum.
U svakom slučaju heljda je planinska biljka kratkog vegetacionog perioda, koja ne trpi česte kiše i veliku vlagu. Uspjeva na pjeskovitim i vlažnim područjima i na nadmorskoj visini preko 1000 metara.

Bogatstvo heljde

Ugljeni hidrati, vitamini i minerali bez glutena

Nijedna druga biljka ne sadrži tolike količine mineralnih sastojaka.
Heljda je hranljiva i energetska namirnica, siromašna je masnoćama i kalorijama. 100 grama jestivog zrna daje 335 kalorija.
Najviše ima ugljenih hidrata (oko 73%; do 85% skroba), proteina (11,7%) i biljnih ulja (2,4%).
Sadrži proteine nalik na gluten (11,5–12%), zasićene masne kiseline, biljno ulje (do 2,5%).
Od mineralnih materija najviše ima kalijuma (448 mg%) i fosfora (282 mg%), zatim kalcijuma (114 mg%. Sadrži i proteine, masti, vitamine, mikroelemente: jod, cink, brom, organske kiseline i rutin, supstancu iz grupe vitamina P.
Po vitaminskom sastavu sadrži gotovo sve vitamine grupe B i velike količine niacina. Energetska vrijednost 100 g. jestivog dijela zrna iznosi 1407 kJ ili 335 kcal.
Lako se probavljuje. Proteini heljde su kvalitetniji od proteina žitarica jer sadrže i vitamine B1 i B2, kao i vitamin P (rutin) koji je odličan za otpornost krvnih sudova.
S obzirom da je medonosna biljka ima i vitamina D.
Heljda je odličan izvor rastvorljivih vlakana što pomaže smanjenju holesterola.
Cvjetovi heljde vrlo su aromatični, zbog čega privlače pčele koje ih koriste da bi napravile med specifičnog ukusa i tamne bolje.

Rutin i askorutin

Heljda je najpoznatija po tome što sadrži vitamin P. Naziv vitamin P nije službeno prihvaćen s obzirom da još uvijek nije dokazano da su oni zaista neophodni za ljudsku ishranu i zdravlje.
Vitamin P sadrži bioflafonoid rutin. Rutin je supstanca koja redukuje holesterol i jača krvne sudove čineći ih fleksibilnim i poboljšava cirkulaciju. Rutin, osim što poboljšava apsorpciju vitamina C, zajedno sa njime učestvuje u formiranju vezivnog tkiva. Rutin deluje zaštitno na vitamin C sprečavajući njegovu brzu oksidaciju i razaranje.
Rutin u kombinaciji sa vitaminom C ima antibakterijsko i antialergijsko dejstvo.

Flavonoid rutin štiti krvne sudove, a posebno jača otpornost kapilara, sprečava njihovu lomljivost, a time smanjuje rizik stvaranja edema i kapilarnog krvarenja. Flavonoidi su su pigmenti u formi polifenolnih spojeva zaslužni i za prepoznatljive boje voća i povrća. Postoji više od 5000 vrsta pigmenata. Flavonoidi imaju antioksidacijski učinak na organizam, koji je sličan djelovanju vitamina C ili minerala selena i cinka. Ljudski organizam ne može sintetizirati flavinole, pa se preporučuje svakodnevna upotreba sa ovim biljnnim pigmentima, posebno heljde.
Heljda je prirodni izvor askorutina. Farmakološki se se askorutin priprema kao preparat koji sadrži askorbinsku kiselina (vitamin C) i rutin. Najviše rutina ima u stabljici heljde (odakle se farmakološki izdvaja), ali sadrže ga i sjemenke i cvjetovi.
Upravo zbog rutina i askorutina heljda se preporučuje kao prevencija i pomoćno ljekovito sredstvo, naročito kod reumatičnog i psorijatičkog artritisa.

Način pripreme i korištenja heljde

Ukusno i raznovrsno

Cvijet heljde se može koristiti kao lijek protiv kašlja i za olakšavanje disanja.
Svježi listovi heljde imaju izraženo baktericidno dejstvo i mogu da se stavljaju direktno na otvorene rane ili posjekotine.
Med od heljde učvršćuje zidove krvnih sudova. Heljdin med je najtamniji med među cvjetnim vrstama, vrlo oštrog mirisa i ukusa.
Od heljdinog sjemena može da se pravi hranljivo crno brašno, koje može da se koristi za pravljenje kora, rezanaca i tijesta za hljeb i kolače.
Od heljdina brašna pripremaju se palačinke i špageti koji su izvrsna zamjena za pšeničnu tjesteninu.
Heljdino brašno može da se koristi i za povećanje gustoće umaka, juha i variva.
Od heljdine prekrupe može se pripremiti zdrava i ukusna kaša, koja spada u vrhunske dijetetske proizvode. Preporučuje se u normalnoj ishrani djece i odraslih, a posebno kod osoba koje imaju velike intelektualne napore, jer heljda jača memoriju i koncentraciju.
U narodnoj medicini čaj od heljde se koristio oduvijek za poboljšanje krvotoka. Priprema se od cvjetova, suhih listova ili zrna.
Najfinije heljdino brašno, pomješano sa usitnjenim listom ove biljke, odličan je i ekološki bebi-puder, koji kožu štiti od infekcija.